Fonoholizm i nomofobia – jak rozpoznać uzależnienie od telefonu?
Autor: Orange Flex
Data dodania: 3 July 2024
Częste używanie telefonu samo w sobie wcale nie musi być złe. W końcu pozwala podtrzymywać kontakty z innymi oraz ułatwia i uprzyjemnia życie 🤗 Z drugiej strony uzależnienie od smartfona ma poważne konsekwencje dla zdrowia i jakości życia w różnych sferach. Jak więc poznać, kiedy kończy się konstruktywne wykorzystanie nowych technologii, a zaczyna fonoholizm?
🧐 Z artykułu dowiesz się:
- Czym są fonoholizm i nomofobia i ile osób się z nimi mierzy?
- Jakie są objawy uzależnienia od telefonu, które pomagają rozpoznać problem?
- Jakie są skutki uzależnienia od telefonu i możliwe konsekwencje fonoholizmu?
- Jak leczyć uzależnienie od telefonu?
Czym są fonoholizm i nomofobia?
Uzależnienia kojarzą się głównie z substancjami psychoaktywnymi. Istnieją też jednak uzależnienia behawioralne, czyli od określonych aktywności – na przykład pracy, hazardu czy zakupów. Albo korzystania ze smartfona. Jak w piosence Taco Hemingwaya – „nie jesteś sobą bez tego nowego iPhone’a, bez tego nowego Samsunga w rękach” 📱
Fonoholizm jest tak naprawdę uzależnieniem nie tyle od telefonu, ile od wykonywanych na nim czynności. Najczęściej będzie to przeglądanie internetu i social mediów, czasem też granie w gry, korzystanie z innych aplikacji czy zakupy online 👾🛒
Uzależnieniu od telefonu często towarzyszy nomofobia (ang. NO MObile PHOne phoBIA). Jest to intensywny lęk lub niepokój związany z niemożnością skorzystania z telefonu (np. w wyniku utraty urządzenia czy rozładowania baterii bez możliwości naładowania).
Uczucia te nasilają się, gdy faktycznie nie ma takiej możliwości. Nomofobia może wtedy mieć także objawy fizjologiczne, takie jak przyspieszenie tętna, ucisk w klatce piersiowej i duszności, nudności czy wzmożona potliwość. Rzecz jasna w niektórych sytuacjach taki lęk może być całkiem uzasadniony (np. w obcym mieście, gdzie smartfon pozwala zorientować się, gdzie jesteśmy). Nie świadczy wtedy o nomofobii.
Jaka może być skala uzależnienia od telefonu?
Jeśli wydaje Ci się, że jesteś jedyną osobą, którą scrollowanie TikToków czy oglądanie YouTube’a pochłania na długie godziny, to jesteś w błędzie. Jak wynika z raportu „Polskie Zetki pytają polskie Zetki” wydanego przez Uniwersytet SWPS i agencję digitalową They.pl, aż 73% gen Z (czyli osób w wieku 18-25 lat) przyznaje, że spędza za dużo czasu „w telefonie”, a 51% deklaruje, że jest uzależniona od swojego smartfona*. 📊
💡 Z kolei według raportu Digital Poland 2024 średni czas, jaki spędzamy w social mediach (średnia dla wszystkich badanych platform i grup wiekowych) to 1 h 54 min dziennie. Miesięczne dane są jeszcze ciekawsze – na TikToku Polacy „siedzą” przez 36 h 21 min w miesiącu, na YouTubie 28 h, na Facebooku 10 h 44 min, a na Instagramie 7 h 45 min. Wyraźnie mniej czasu przeznaczamy na komunikatory takie jak Messenger (ponad 7 h), Telegram (5 h) czy WhatsApp (4 h)**. Może więc jest coś na rzeczy w tym, że więcej scrollujemy w samotności niż się socjalizujemy?
Jakie są objawy uzależnienia od telefonu, które pomagają rozpoznać problem?
Smartfony i internet pomagają nam być w kontakcie z innymi, są świetnym źródłem informacji i rozrywki, a także ułatwiają życie. Dlatego też nawet dłuższy czas spędzany z telefonem nie musi wcale być problemem, jeśli naprawdę dobrze i twórczo Ci służy.
O uzależnieniu od smartfona można mówić wtedy, gdy osoba odczuwa bardzo silne pragnienie lub wewnętrzny przymus korzystania z urządzenia. A do tego coraz trudniej jest jej kontrolować swoje zachowanie mimo negatywnych konsekwencji. Objawami uzależnienia od telefonu mogą być m.in.:
- ⚠️ nomofobia i towarzyszące jej reakcje fizjologiczne;
- ⚠️ regularne, kompulsywne sprawdzanie smartfona nawet wtedy, gdy nie jest to dobrze widziane (np. podczas ważnych spotkań i interakcji z ludźmi);
- ⚠️ coraz rzadsze wykorzystywanie telefonu do kontaktów i interakcji z ludźmi oraz świadomego wybierania treści, a coraz więcej bezrefleksyjnego pochłaniania wszystkiego jak leci, w tym doomscrollingu (intensywne przeglądanie negatywnych informacji w sieci);
- ⚠️ regularne spędzanie znacznie większej ilości czasu ze smartfonem, niż się planowało;
- ⚠️ uciekanie w telefon w sytuacjach stresujących lub trudnych emocjonalnie;
- ⚠️ zaniedbywanie codziennych zajęć i stopniowe ograniczanie innych aktywności;
- ⚠️ objawy fizjologiczne (m.in. zespół suchego oka, tzw. SMS-owa szyja – charakterystyczne wysunięcie i pochylenie głowy, które skutkuje bólami oraz napięciem mięśni szyi i ramion, cieśń nadgarstka).
Sprawdź także: Jak zwiększyć koncentrację? 10 sposobów na lepsze skupienie
Jakie są skutki uzależnienia od telefonu i możliwe konsekwencje fonoholizmu?
Skutki uzależnienia od telefonu mogą być widoczne w wielu obszarach życia, od zdrowia fizycznego i psychicznego, po relacje z innymi ludźmi czy trudności z realizacją ważnych zadań. Fonoholizm może powodować lub przyczyniać się do:
- 😟 bezsenności i problemów ze snem,
- 😟 bólów mięśni i zwiększonego napięcia w ciele,
- 😟 bólów głowy i trudności z koncentracją,
- 😟 problemów ze wzrokiem i pośrednio do skutków zmniejszonej aktywności fizycznej,
- 😟 problemów w nauce lub w pracy,
- 😟 ograniczania kontaktów społecznych i pogłębiającej się samotności,
- 😟 pogorszenia relacji z najbliższymi, a nawet rozpadu związku,
- 😟 podwyższonego poziomu niepokoju i lęku oraz drażliwości,
- 😟 depresji (uzależnienie od telefonu może ją pogłębiać, a jednocześnie osoby w depresji mają większą skłonność do ucieczki w smartfon).
Jak leczyć uzależnienie od telefonu?
Pierwszy krok to zauważenie problemu i chęć zmiany. Pomóc może wprowadzenie zasad i limitów korzystania z telefonu metodą małych kroków. Czyli zaczynając od niewielkich ograniczeń, które nie będą zbyt trudne do przestrzegania. Przyda się też wsparcie ze strony bliskich 🙋♂️❤️
Gdy to nie wystarcza, warto sięgnąć po profesjonalne wsparcie psychoterapeuty, najlepiej takiego, który pracuje z osobami uzależnionymi behawioralnie. Psychoterapia pomoże osobie uzależnionej od smartfona zwiększyć świadomość swojego zachowania i emocji oraz budować pozytywne nawyki. Umożliwi także redukcję napięcia oraz pracę nad trudnościami, które sprawiają, że ktoś kompulsywnie sięga po smartfon 📱
Nie istnieją leki na fonoholizm, ale jeśli sytuacja jest bardzo trudna, może przydać się wizyta u psychiatry. Farmakologia może łagodzić niektóre skutki lub współistniejące problemy (np. bezsenność, zaburzenia lękowe, depresję).
Chcesz dowiedzieć się więcej o uzależnieniu od smartfona i wpływie telefonów na nasz dobrostan? Polecamy Ci materiał, który zainspirował nas do napisania tego artykułu, czyli odcinek podcastu Przemka Górczyka „#295 Czy Jedzenie z Telefonem Zabija Emocje? Po Co Uciekamy do Internetu?”. Gościem tego odcinka jest dr Maciej Dębski – socjolog, pomysłodawca pierwszych ogólnopolskich badań z zakresu fonoholizmu oraz założyciel Fundacji Dbam o Mój Z@sięg, która zajmuje się edukacją społeczeństwa na temat higieny cyfrowej i profilaktyki e-uzależnień.